بررسی تطبیقی تعیین کننده های سلامت سالمندان مقیم سرای سالمند و همتایان آن ها در خانواده های ساکن در شهر تهران

سالمندان همیشه یکی از زیرجمعیّت های مهم هستند که به دلیل شرایط خاصّ زندگی از دیگر زیرجمعیّت ها آسیب پذیرترند. پدیده ی سالخوردگی جمعیّت، همزاد با تحولّ جمعیّت و در بستر گذار جمعیّت شناختی شکل می گیرد، به مسأله ای چند وجهی تبدیل می شود و ابعاد اقتصادی، پزشکی، اجتماعی، روانشناختی، فرهنگی و خانوادگی دارد. با توجّه به این که جمعیّت سالمند (جمعیّت 60 ساله و بالاتر) ایران رو به افزایش است و در نیم قرن اخیر 4/4 برابر شده است، سلامت این بخش از جمعیّت، بایستی بیش از پیش مورد توجّه سیاست گذاران بخش سلامت قرار گیرد و این نیز به نوبه ی خود نیازمند تحقیقاتی است که بتواند میزان سلامت و عوامل تعیین کننده ی آن را در میان جمعیت سالمند مورد مطالعه قرار دهد. در این راستا، پژوهش حاضر متمرکز بر بررسی وضعیّت سلامت سالمندان و رابطه ی آن با عوامل اجتماعی اثرگذاری چون حمایت اجتماعی، کنش های مذهبی و عوامل جمعیّتی چون وضعیّت زناشویی و جنسیّت می باشد. سنجش میزان سلامت سالمندان و عوامل موثّر بر آن از جنبه ی کاربردی حایز اهمیّت است، زیرا می توان با شناخت متغیّرهای موثّر بر سلامت از نتایج آن در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها برای ساماندهی و حلّ مسایل اجتماعی حال و آینده ی سالمندان سود جست. در این پژوهش، از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه بهره گرفته شده است. میزان سلامت با استفاده از فرم 14 سوالی ghq که توسّط ملکوتی و همکاران از فرم 28 سوالی ghq (گلدبرگ) استخراج شده است و سایر اطّلاعات مربوط به میزان حمایت-های اجتماعی و کنش های مذهبی و دیگر مشخصّات جمعیّتی، همگی در قالب یک پرسشنامه، مستقیماً با مراجعه ی پرسشگر به سالمند نسبت به تکمیل آن اقدام گردید. جمعیّت آماری شامل افراد 60 ساله و بالاتر شهر تهران است که خود از دو گروه افراد مقیم آسایشگاه های سالمندان و آن هایی که خارج از آسایشگاه و در کنار خانواده یا به تنهایی زندگی می کنند تشکیل شده است. حجم نمونه 384 نفر تعیین شد. نمونه ها با استفاده از روش های نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. تحلیل داده ها با استفاده از روش های آماری تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تفاوت میانگین ها نشان می دهد سالمندانِ ساکن سرای، هم از میزان پایینی از سلامت عمومی و هم از حمایت اجتماعی پایینی نسبت به همتایان خود در خانه برخوردار می باشند. هم چنین، سالمندانِ ساکن سرای، کنش های مذهبیِ جمعی بسیار پایینی نسبت به سالمندانِ مقیم خانه دارند. با افزایش کنش های مذهبیِ جمعی سالمندان شاهد بالارفتن میزان سلامت عمومی آن ها می باشیم. هم چنین، نتایج حاکی از بهره مندی از سلامت بیش تر سالمندانِ برخوردار از حمایت اجتماعی بالا در مقایسه با سالمندانی که از حمایت اجتماعی پایینی برخوردارند می باشد. قابل ذکر است که تفاوت های جنسیّتی در سلامت سالمندان ساکن در سرای سالمند و همتایان آن ها در خانه مشاهده نشد. هم چنین، سالمندان دارای همسر در مقایسه با سالمندانی که همسرشان فوت کرده است از سلامت بیش تری بهره مند می باشند. سالمندانِ دارای پایگاه اجتماعی بالا، در مقایسه با سالمندانی که پایگاه اجتماعی پایینی دارند از سلامت بیش تری برخوردارند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که رابطه بین پایگاه اجتماعی و سلامت عمومی مستقیم می باشد، به این معنی که سالمندان دارای پایگاه اجتماعی بالا از سلامت بیش تری نسبت به سایر سالمندان با پایگاه اجتماعی متوسّط و پایین برخوردارند. تحلیل چند متغیّره با استفاده از تکنیک تحلیل مسیر نشان داد که در جمعیّت نمونه ی سرای سالمند، بیش ترین تأثیر کلّی را وضعیّت زناشویی بر سلامت عمومی سالمندان داشته است. در مقابل، در جمعیّت نمونه ی ساکن در خانه، کنش های مذهبیِ جمعی بیش ترین تأثیر کلّی را بر سلامت عمومی دارا می باشد.